چه قدر به خلق ابرقدرت‌های واقعی نزدیک هستیم؟

طبق اعلام دست‌اندرکاران بازی نقش‌آفرینی «ابرقهرمانان مارول»[۱] پنج منشأ کلی برای قدرت‌های همه ابرقهرمان‌ها وجود دارد: انسان‌های تغییریافته (اسپایدرمن، چهار شگفت‌انگیز)، تکنولوژی‌های پیشرو (مرد آهنی، بتمن)، جهش‌یافته‌ها (مردان ایکس)، ربات‌ها (ویژن) و بیگانه‌ها (سوپرمن و شبه‌خدایانی مثل ثور).

تا این اواخر تمام این پنج منشأ کلی قدرت‌های فرا بشری کاملاً دور از دسترس به نظر می‌رسیدند، اما آیا سرعت بالای پیشرفت‌های علمی در قرن بیست و یکم دستیابی به ابرقدرت‌های مبتنی بر علم را (انسان‌های تغییریافته، تکنولوژی‌های پیشرو و ربات‌ها) نزدیک‌تر کرده است؟

انسان‌های تغییریافته

تغییرات چشمگیر فیزیکی تا همین اواخر به‌طور گسترده‌ای غیرممکن به نظر می‌رسید. حتی کشف‌های مهم در علم ژنتیک نیز اصلاً به‌پای برنامه تسلیحاتیِ ایکس نمی‌رسیدند؛ برنامه‌ای که به وُلوِرین استخوان‌های آدامانتیومی و به دِدپول قدرت التیامِ سریع زخم‌ها را دادند، اما زیست‌شناسی کوانتومی که فیزیک‌دان «جیم ال خلیلی» پرچم‌دار آن است، مسیری جذاب را برای تغییرات شدید انسانی پیشنهاد می‌دهد. اگر تونل‌زنی کوانتومی می‌تواند سرعت بالای تبدیل بچه قورباغه به قورباغه بالغ را توضیح دهد، بدون شک تأثیرات کوانتومی آن می‌تواند امکان خود احیاییِ بدن بعد از ضربه گلوله یا شمشیر سامورایی را نیز به وجود آورد.

در طول قرن‌ها هنرهای رزمی انسان‌ها را تا سطح شبه‌ابرقهرمانی بالا برده‌اند؛ با تغییراتی که بیشتر ذهنی هستند تا جسمی. به نظر می‌رسد که ارتش ایالات‌متحده حداقل به کشف این موضوع علاقه دارد که آیا راهبان شائولین مهارت‌هایی فراتر از فعالیت‌های نمایشی دارند یا خیر و در این رابطه تحقیقاتی را برای بهره‌گیری نظامی از تکنیک‌های باستانی بودائی‌ها در حوزه خودآگاهی انجام داده‌اند. آیا آمریکا در پایگاه‌های آموزش نیروی سازمان مرکزی اطلاعات (سی‌آی‌اِی) در حال ساخت «جیسون بورن‌ها»[۲] و فرا-آمریکایی‌ها[۳] است؟ اگر این‌ تصور درست نیست، به این دلیل است که تا به‌حال تلاش‌هایی زیادی در این حوزه صورت گرفته که با موفقیت همراه نبوده‌اند.

تکنولوژی‌های پیشرو

سرعت پیشرفت‌ها در حوزه فناوری، جنبه منفی واضحی برای ابرقدرت‌های «های‌تک» ایجاد کرده است. اگر «مرد شش میلیون دلاری»[۴] اثر «لی مِیجِر»[۵] به قله فناوری اوایل دهه ۱۹۷۰ صعود کرده بود، او امروز مثلاً در مقایسه با لباس «مارک هشتِ»[۶] مرد آهنی، بتامکسِ ابرقهرمانان به‌حساب می‌آمد.

سرعت پیشرفت‌ها در حوزه فناوری، جنبه منفی واضحی برای ابرقدرت‌های «های‌تک» ایجاد کرده است

باتوجه به پیشرفت‌های صنعتی دهه‌های اخیر، ممکن است «دنیای رباتیک» چالشی نسبتاً آسان به‌نظر ‌برسد، اما سخت‌تر از آن‌چه که انتظار داشتیم ظاهر شد. تعاملات انسان/ربات که در «مرد آهنی» ساده نمایش داده شده در واقعیت به طرز وحشتناکی سخت است؛ حداقل بدون درنظر گرفتن ریسک از بین رفتنِ خلبانتان. اما خبر ساخت «استخوان‌بندی رباتی»[۷] که برای غلبه بر معلولیت اختراع شده، نشان می‌دهد که اولاً علم همین حالا هم کمک‌های خوبی به بشر رسانده و ثانیاً این‌که ممکن است روزی من هم یک لباس زرهیِ پرنده با رنگ قرمز و طلایی داشته باشم… .

اما هرکسی که یک روز از آیفون ۶ استفاده کرده باشد به شما خواهد گفت که «تأمین انرژی» پاشنه آشیل جالب‌ترین تکنولوژی‌هاست. آن‌طور که از ظاهر فیلم «مرد آهنی» برمی‌آید، انرژیِ زره او به‌وسیله یک «راکتور هم‌جوشی توکاماک»[۸] تأمین می‌شود. توانایی ساخت این فناوری‌ در حال حاضر وجود دارد. تنها مشکلش این است که برای تولید ذره‌ای انرژی بیشتر برای استفاده از آن، ابعادش باید به‌اندازه سالن نمایش «شکسپیر گلوب»[۹] باشد.

ربات‌ها

اگر از عناصر ضعف انسانی در طراحی‌های فناوری عبور کنیم، مسائل به‌سرعت ساده می‌شود، اما این سؤال کوچک مطرح می‌شود که چگونه یک ربات برای خودش فکر می‌کند؟ از زمان «آلن تورینگ»[۱۰] به این سو، هوش مصنوعی رؤیای دانشمندان علوم کامپیوتر بوده و پس از دهه‌ها پیشرفت ناچیز یا کند در این حوزه، سال ۲۰۱۵ به نقطه عطفی برای هوش مصنوعی تبدیل شد. «دیپ‌مایند»[۱۱] گوگل به معنای واقعی کلمه ظرف ۱۲۰ دقیقه یاد گرفت که بازی «بریک‌آوت»[۱۲] آتاری (و ۵۰ بازی ویدیویی کلاسیک دیگر) را بازی کند… در حالی‌که من بعد از یک سال هنوز نتوانسته‌ام از یک مرحله‌اش هم عبور کنم! اخیراً یک زیرسیستم کامپیوتری از دیپ‌مایند به اسم آلفاگو[۱۳] یک قهرمان بازی باستانی چینیِ «گو»[۱۴] را پنج به هیچ برد.

برای اولین‌بار است که ایده حکمرانی هوش مصنوعی بر اینترنت و آغاز نسل‌کشی هسته‌ای محتمل به‌نظر می‌رسد

بسیار جالب است چون هیچ‌کس، حتی سازندگان آن در گوگل هم واقعاً نمی‌دانند که دیپ‌مایند چگونه این‌قدر خوب بازی می‌کند. پرچم‌داران پیشین هوش مصنوعی مثل «واتسونِ» شرکت «آی‌بی‌اِم» پس از برنامه‌نویسی‌های دقیق انسانی در بازی‌های تک‌نفره مثل «جِپِردی» موفق شدند، اما دیپ‌مایند (ذهن عمیق) و دیگر سیستم‌های کامپیوتریِ عمیق کار بسیار رمزآلودتری انجام می‌دهند. دانستن این‌که ما را به کجا خواهد رساند سخت است، اما برای اولین‌بار است که ایده حکمرانی هوش مصنوعی بر اینترنت و آغاز نسل‌کشی هسته‌ای محتمل به‌نظر می‌رسد. متأسفانه، با توجه به پیشرفت نسبتاً کند در حوزه بدن ربات‌ها، اگر بخواهیم رباتی مثل ویژن داشته باشیم، باید نقاشی‌های بدن «پل بِتانی»[۱۵] (بازیگر نقش ویژن) را روی بدنه «پِپِر»[۱۶] (ربات ژاپنی) بزنیم؛ پپر پرچم‌دار پیشرفته‌ترین ربات‌های انسان‌نما است.

به‌نظر می‌رسد که هنوز یکی دو قدم تا ساخت ابرقدرت‌های علمی فاصله داریم، اما حالا در سال ۲۰۱۶ در حال برداشتن قدم‌های وسوسه‌آمیزی هستیم. چه‌کسی می‌داند که فناوری‌های ناشناخته‌ای هم‌چون دسته پهپادها یا شبیه‌سازی انسان به کجا خواهد رسید. سؤال اصلی این است که ما را ابرقهرمان می‌کنند یا شرور؟

پی‌نوشت:

[۱] Marvel Super Heroes

[۲] Jason Bourne

[۳] American Ultra

[۴] Six Million Dollar Man

[۵] Lee Major

[۶] Mark VIII

[۷] Exoskeleton

[۸] Tokamak Fusion Reactor

[۹] Shakespeare’s Globe

[۱۰] Alan Turning

[۱۱] DeepMind

[۱۲] Breakout

[۱۳] AlphaGo

[۱۴] Go

[۱۵] Paul Bettaney

[۱۶] Pepper

۲۵ دی, ۱۳۹۷