جامعه‌شناسیِ جامعه‌ی «ربات‌زده‌»

از ابتدای قرن بیستم و از همان روزهایی که ماشین بخار اختراع شد، انسان با مسئله‌ی جایگاه ماشین در زندگی‌اش و جایگاه خودش در میان ماشین‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کرد. حالا در ابتدای قرن بیست و یکم، ماشین‌ها نه‌فقط جایگزین نیروی عضلانی ما، بلکه جایگزین نیروی فکری ما نیز می‌شوند. قدرت محاسباتی این ماشین‌ها از همیشه بالاتر است و در افق اقتصادی، تهدید جایگزینیِ کامل آن‌ها به‌جای ما در حال آشکار شدن است. در حالی‌که بسیاری از متفکران در این فکر هستند که چه خواهد شد، یکی از آن‌ها یک بازی ویدیویی دراین‌باره ساخته است.

بازی «دیترویت: انسان شو» بر اعمال غیرانسانی ما تأکید دارد و این بار برخلاف معمول، ما انسان‌ها را متجاوز و شرور نشان می‌دهد و نه قربانی

«دیترویت: انسان شو»[۱] آخرین ساخته‌ی طراح بازی‌های تخیلی «دیوید کِیج»[۲] است؛ مردی که به خاطر ساختن بازی‌هایی مهیج و تأثیرگذار مشهور است بازی‌های او در نوع خود بی‌رقیب هستند، مانند «باران شدید»[۳] و «ماوراء: دو روح»[۴]. شرکت او به نام «کوآنتیک دریم»[۵] پروژه‌ی جدیدی ارائه کرده است که در ظاهر به بازی «بلید رانر»[۶] شباهت دارد. گروهی از اندرویدها (روبات‌های انسان‌نما) که صاحب احساس و عواطف شده‌اند، قصد دارند جایگاهی در جهان کسب کنند، اما برخلاف «بلید رانر» و بسیاری از داستان‌های شبیه به آن در ژانر علمی-تخیلی، بازی «دیترویت: انسان شو» بر اعمال غیرانسانی ما تأکید دارد و این بار برخلاف معمول، ما انسان‌ها را متجاوز و شرور نشان می‌دهد و نه قربانی.

دیوید کِیج در نمایشگاه بازی‌های ویدئویی (نمایشگاه ای ۳)[۷] در شهر لس‌آنجلس و در مصاحبه‌ی اختصاصی با «نیوزویک»[۸] گفت: «همیشه دو پرسش مطرح است: درباره چیست؟ و واقعاً درباره چیست؟ این بازی درباره‌ی اندرویدها (روبات‌های انسان‌نما) و هوش مصنوعی است، اما واقعاً درباره‌ی آن‌ها نیست. درباره‌ی ما انسان‌ها است. اتفاقات زیادی در این بازی روی می‌دهد و به نظر من این بازی بازگوکننده‌ی بسیاری از موضوعات و گرفتاری‌های جهان واقعی است.»

«کانر»، «مارکوس» و «کارا» سه روبات انسان‌نما در بازی «دیتریت: انسان شو»

داستان بازی درباره‌ی سه روبات است؛ در آینده‌ای نه‌چندان دور، زمانی‌که روبات‌ها ساخته می‌شوند تا مانند برده و بدون این‌که تردید به خود راه دهند، کارهایی را که به آنان واگذار می‌شود انجام دهند، اما بعضی از آن‌ها توانسته‌اند به خودآگاهی[۹] برسند و «احساس» را تجربه کنند. یکی از شخصیت‌های اصلی بازی به اسم «مارکوس» توانسته قدرتی به‌دست بیاورد که با آن به سایر روبات‌ها خودآگاهی اعطا کند و به‌این‌ترتیب تلاش می‌کند تا سایر روبات‌ها را «به سبک [حضرت] موسی» از بردگی اربابان نجات دهد. شخصیت اصلی دیگر «کارا»، با «مارکوس» همراه می‌شود تا او را در این مسیر یاری کند، هرچند که انگیزه‌ی «کارا» چندان مشخص نیست. شخصیت اصلی سوم «کانر» است؛ روباتی که برنامه‌نویسی شده تا روبات‌های متخلف را که در بازی به آن‌ها «منحرف» می‌گویند، از بین ببرد.

در لحظات سرنوشت‌ساز، این بازیکن است که با انتخابش مسیر داستان را مشخص می‌کند، اما هیچ‌کدام از انتخاب‌ها نادرست نیستند.

فضای شدیداً علمی-تخیلی بازی، بسیاری از مشخصه‌های یک ویران‌شهر سیاسی را دارد

فضای شدیداً علمی-تخیلی بازی، بسیاری از مشخصه‌های یک «ویران‌شهر سیاسی» را دارد و بازیکن با کنترل هر شخصیت، درجاهای مشخصی از داستان باعث ایجاد روایت‌های متفاوتی از بازی می‌شود. تصمیم‌گیری مهم است و برخلافِ اغلب بازی‌های ویدیویی، با مرگ شخصیت اول یا ناتوانی او در انجام مأموریت، بازی پایان نمی‌یابد. اگر در این بازی یکی از شخصیت‌های اصلی بمیرد از داستان حذف می‌شود، اما تا زمانی‌که یکی از سه شخصیت اصلی زنده بماند بازی هم‌چنان ادامه می‌یابد تا به یکی از چندین پایان ممکن برسد.

آینده‌های نه‌چندان دور

دیوید کِیج دراین‌باره می‌گوید: «نوشتن بازی با چندین روایت بسیار مشکل‌تر است، اما تجربه‌ی این شکل از بازی‌ لذت‌بخش‌تر است، برای این‌که واقعاً احساس می‌کردم، تجربه‌ای منحصربه‌فردی را کسب می‌کنم.»

برای دیوید کِیج این پرسش که چه چیزی در آینده در انتظار انسان است، با خواندن کتاب «رِی کِرزوایل»[۱۰] به نام «تکینِگی[۱۱] نزدیک است»[۱۲] مطرح شد. نویسنده در این کتاب آینده‌ای نه‌چندان دور را تصور می‌کند، وقتی ماشین‌های هوشمند بخشی از جهان ما شده‌اند و هوش مصنوعی تقریباً در همه‌ی زمینه‌ها از هوش انسانی پیشی گرفته و به ضرورتی در زندگی تبدیل شده است. حالا این‌که این روبات‌ها خودآگاهی دارند یا نه بحث دیگری است. خود کِیج تصدیق کرده که مجذوب ایده‌ای جهانی شده است که در آن انسان‌ها مسئول ساختن چیزهایی برتر از خودشان هستند.

در این نمودار مسیر تکامل هوش انسان به شکل خطی صاف است، اما در مورد هوش مصنوعی، این مسیر شیبی به بالا دارد. در آینده‌ی نه‌چندان دور و در زمانی به نام «تکینگی فن‌آوری» این دو مسیر به هم برخورد خواهند کرد. پس‌ازآن هوش مصنوعی از هوش بشر پیشی می‌گیرد و منجر به تغییرات شگرف یا حتی شاید پایان تمدن بشری شود (مترجم).

دیوید کیج این بازی را ساخته که به خودش و دیگران نشان دهد چه در انتظار بشر است و چگونه باید با آن‌چه غیرقابل ‌اجتناب است کنار آمد

او می‌گوید: «زمانی خواهد رسید که هوش مصنوعی از هوش انسان برتر می‌شود. نمودار تکامل هوش انسان خطی صاف است؛ یعنی این‌که ما باهوش‌تر نمی‌شویم، اما هوش مصنوعی نمودار نمایی دارد. در آینده این دو نمودار به هم برخورد خواهند کرد و هوش مصنوعی پیشی می‌گیرد. پرسش این است که پس‌ازاین اتفاق چه باید بکنیم؟»

واقعاً چه خواهیم کرد؟ در بازی «دیترویت: انسان شو» این اتفاق روی داده است و ما بهترین کار ممکن را انجام داده‌ایم: تلاش کردیم که اوضاع را با وضع با قوانین، دستورات و حتی با استفاده از خشونت کنترل کنیم. روبات‌ها «دارایی» ما محسوب می‌شوند، آن‌ها محصولات ما هستند، پس سزاوار و شایسته رفتاری برابر با انسان نیستند. خودِ دیوید کِیج نمی‌تواند چنین چیزی را «یک جهان خیالی علمی-تخیلی» ببیند. او متقاعد شده که این رویداد رخ خواهد داد و این بازی را ساخته که به خودش و دیگران نشان دهد چه در انتظار بشر است و چگونه باید با آن‌چه غیرقابل ‌اجتناب است کنار آمد.

او می‌گوید: «تلاش زیادی کردیم تا تمام تحقیقات دانشمندان درباره آینده‌ای که در آن چنین تکنولوژی‌ پیشرفته‌ای رایج شده را بررسی کنیم. نمودار جالبی دیدم که نشان می‌داد تا ۴۰ سال دیگر چه شغل‌هایی سال‌به‌سال محو خواهند شد. این اتفاق وحشتناک خواهد بود، اما وحشتناک‌تر از همه وقتی است که انسان را با ماشینی مقایسه کنید که اصلاً در حد و اندازه آن نیست و نمی‌تواند با آن رقابت کند. آن‌ها نمی‌خوابند، خسته نمی‌شوند، اعتراض نمی‌کنند، مریض نمی‌شوند، به تعطیلات و مرخصی نیاز ندارند و مجبور نیستید به آن‌ها حقوق بدهید. چگونه می‌توانیم با آن‌ها رقابت کنیم؟ هیچ راهی برای پیروزی ما نیست.»

حالا دیوید کِیج در مواجه با چنین شرایط ترسناکی در بازی «دیترویت: انسان شو» ایده‌ی خودآگاهی ربات‌ها را هم بیان می‌کند. در جهانی که حدود یک‌سوم از افراد جامعه به دلیل وجود ماشین‌های خودکار بیکار شده‌اند، عکس‌العمل مردم در برابر ربات‌هایی که برای به دست آوردن حقوق مدنی اعتراض می‌کنند، چه خواهد بود؟ چه روی خواهد داد اگر ما ماشین‌هایی بسازیم که ادعا کنند انسان هستند؟

دیوید کیج می‌گوید: «پرسش مهم این است که آیا روزی خواهد رسید که ربات‌های دارای هوش مصنوعی آن‌قدر پیشرفته شوند که صاحب خودآگاهی شوند؟ یا شاید خودآگاهی به چیزی بیش از این نیاز داشته باشد. پاسخ این پرسش بسیار دشوار است.»

و اما پرسش دیگر: آیا مرزهای انسانیت ما آن‌قدر وسیع است که ماشین‌ها را نیز شامل شود؟ برای یافتن پاسخی برای این پرسش، می‌توانید بازی «دیترویت: انسان شو» را در کنسول پلی‌استیشن ۴ بازی کنید.

پی‌نوشت‌ها:

[۱] Detroit: Become Human

[۲] David Cage

[۳] Heavy Rain

[۴] Beyond: Two Souls

[۵] Quantic Dream

[۶] Blade Runner (1997 video game)

[۷] E3

[۸] Newsweek

[۹] consciousness

[۱۰] Ray Kurzweil

[۱۱] Singularity: تکینگی فرضیه‌ای است که پیش‌بینی می‌کند که شتاب در فناوری درنهایت باعث می‌شود که هوش مصنوعی از هوش بشر پیشی بگیرد و منجر به تغییرات شگرف یا حتی پایان تمدن بشری شود – مترجم

[۱۲] The Singularity Is Near

۱۹ اسفند, ۱۳۹۷