کارمای سینمای اغراق: می‌تو در بالیوود

فانتوم فیلمز[۱] که یکی از تولیدکننده‌های اصلی فیلم بالیوود است و فیلم «بازی‌های مقدس»[۲] را برای نتفلیکس ساخته، به صورت کاملاً ناگهانی منحل شد و دو شریک از چهار شریک آن به شکل عمومی بابت عدم واکنش مناسب به شکایت یک کارمند درباره اینکه در سال ۲۰۱۵ توسط شریک سوم، «ویکاس بال»[۳] مورد تعرض جنسی قرار گرفته، عذرخواهی کردند.

یکی از گروه‌های کمدی پیشروی این کشور «تمام هند بخندند»[۴]، تا مرز فروپاشی پیش رفت زیرا یک کمدین به نام «ماهیما کوکریجا»[۵]، یکی از اعضای سابق این گروه را به ارسال پیام‌هایی با محتوای جنسی متهم کرده بود. پس از اینکه زنان دیگری هم همراه شدند، کمدین مورد اتهام «اوتساو چاکرابرتی»[۶]، عذرخواهی کرد و دیگر مؤسسین این کمپانی هم مجبور شدند کنار بکشند.

بازیگر بالیوود «تانوشری داتا»[۷]، شکایتی جدید را در اختیار پلیس قرار داد که شکایت ۱۰سال پیش او علیه یک بازیگر مشهور به نام «نانا پاتیکار»[۸] را دوباره زنده می‌کرد. شکایت راجع به این بود که گویا پاتیکار درخواست داده که سکانس رقص یک فیلم به گونه‌ای تغییر داده شود که او بتواند به داتا دست‌درازی کند.

چندین زن فعال در حوزه خبرنگاری، تحت تاثیر کنش‌های خانم داتا و خانم کوکریجا و همچنین شهادت «کریستین بلازی فورد»[۹] در برابر مجلس سنای آمریکا، پا پیش گذاشتند و بازه گسترده‌ای از رفتارهای نامناسب را از طرف خبرنگاران، دبیران و سردبیران مذکر در برخی از بزرگترین سازمان‌های خبری هند، تشریح کردند.

خانم کوکریجا در یک مصاحبه گفت: «انگار زن‌ها منتظر بودند و دائم از خود می‌پرسیده‌اند: اجازه دارم آسیبی که دیدم را برای دیگران تعریف کنم؟ اجازه دارم داستان خودم را تعریف کنم؟»

فانتوم فیلمز که یکی از تولیدکننده‌های اصلی فیلم بالیوود است، به صورت کاملاً ناگهانی منحل شد و دو شریک از چهار شریک آن به شکل عمومی بابت عدم واکنش مناسب به شکایت یک کارمند درباره اینکه در سال ۲۰۱۵ توسط شریک سوم، «ویکاس بال» مورد تعرض جنسی قرار گرفته، عذرخواهی کردند

مدتی بعد، باتوجه به انجام تحقیقات بیشتر راجع به شکایت یک خبرنگار سابق «هندوستان تایمز»[۱۰] مبنی بر آزار و اذیت جنسی از سوی «پراشانت چا»[۱۱]، این دبیر سیاسی پرنفوذ نشریه، از مدیریت خود برکنار شد. در همان روز، هفت زن نامه‌ای به «تایمز هند»[۱۲]، روزنامه پرچم‌دار قدرتمندترین شرکت رسانه‌ای کشور، ارسال کردند که در آن یکی از دبیران اصلی پرسابقه این روزنامه به لمس ناخواسته، ارسال پیام‌های وقیحانه و درخواست‌های جنسی متهم شده بود. این دبیر که «کی‌آر سرینیواس»[۱۳] نام دارد هم‌زمان با وعده‌هایی برای «رسیدگی سریع و منصفانه» از کار خود معلق شد.

ژورنالیست‌های دیگری هم توسط کارفرماهایشان مورد تحقیق قرار گرفته‌اند یا به‌خاطر رفتار نامناسبشان عذرخواهی کرده‌اند. اتهامات #من_هم به دیگر حوزه‌ها هم کشیده شده است که شامل صنعت تبلیغات و سیاست هم می‌شود. حداقل چهار زن دیگر هم به «ام‌جی اَکبر»[۱۴]، وزیر امور خارجه این کشور که قبلاً دبیر یک روزنامه بوده، اتهام زده‌اند که در زمان فعالیت‌های ژورنالیستی‌اَش آن‌ها را مورد آزار جنسی قرار داده است.

نویسنده و تهیه‌کننده بالیوود «وینتا ناندا»[۱۵]، گزارشی بسیار شدیدالحن در فیسبوک خود منتشر کرد که در آن بازیگری مشهور به نام «آلوک نات»[۱۶] را متهم کرده بود که در دهه ۱۹۹۰ در خانه‌اش به او تجاوز کرده است. آقای نات – که همانند «بیل کازبی»[۱۷] در آمریکا، او نیز در هند شخصیتی پدرانه دارد – در روز سه‌شنبه به کانال خبری هندی ABP گفت: «احتمالاً این اتفاق افتاده، اما کسی دیگر این کار را کرده است» و تمایلی هم برای ادامه بحث از خود نشان نداد.

شدت ناگهانی این فعالیت‌ها هیاهویی را بین نخبگان تحصیل کرده برانگیخته است، اما تأثیر آنیِ اندکی بر اکثریت زنان کشور هند گذاشته است؛ کشوری که یک جامعه عمیقاً مردسالار دارد که در آن زنان و دختران عمدتاً کنترل بسیار اندکی بر زندگی خود داشته و معمولاً مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند.

بازیگر «نانا پاتیکار»، روز دوشنبه در محوطه بیرون خانهاش در بمبئی هند. او تمام اتهامات علیه خودش در یک پرونده ۱۰ ساله را رد کرده است.

به طور مثال طی چند روز آخر هفته، بیش از ۳۰ دختر در یک مدرسه روستایی در بخش شمالی هند پس از اینکه می‌خواستند جلوی ماه‌ها آزار و اذیت و کشیدن گرافیتی‌های جنسی را بگیرند، توسط پسرهای محلی و برخی از والدینـشان کتک خوردند. یکی از قضات دیوان عالی که روز دوشنبه و طی جلسه استماع یک پرونده سوء استفاده جنسی غیر مرتبط از این حمله مطلع شد، پرسید: «آیا قرار نیست یک دختر از خودش محافظت کند؟ زمانی که مورد آزار جنسی قرار گرفت باید به این مسئله تن دهد؟»

پیش‌روی سخت و ناامیدکننده نسخه هندی #من_هم

تاثیر جنبش #من_هم در هند نسبتاً اندک بوده است. مثلا در ایالات متحده، شکایاتی که درباره آزار و تعرض جنسی مطرح شده منجر به حکم زندان برای «بیل کازبی»، احکام کیفری برای تهیه‌کننده مشهور هالیوود «هاروی واینستین» و تغییراتی در قوانین و رویه‌های شرکت‌ها شده است. این جنبش اختلافات اجتماعی بسیار عمیقی را نیز آشکار ساخته و این مسئله را می‌توان در نزاعی مشاهده کرد که بر سر نامزدی «برت ام کاوانا»[۱۸] برای دیوان عالی کشور در گرفت؛ نامزدی که دکتر بلازی او را متهم به تعرض جنسی در دوران نوجوانی کرده بود.

وکلای حقوق زنان گفته‌اند که وقایع هفته اخیر برای هند خیره‌کننده بوده و این جنبش در این کشور در حال پیدا کردن وزن و نیرو است. «وریندا گرُوِر»[۱۹]، وکیل و فعال حقوق بشر در دهلی نو که تاکنون در نوشتن برخی قوانین هند در زمینه آزار جنسی و سوء استفاده از کودکان نقش داشته، گفت: «انگار یک موج از راه رسیده است. تا حالا تنها زنانی که شکایت کرده‌اند عواقب چشیده‌اند. اما از این به بعد، این عواقب به سراغ کسانی خواهند رفت که این سوء رفتارها را مرتکب شده‌اند.»

نویسنده مستقل «سانتیا منون»[۲۰] که اولین نارضایتی‌های عمومی درباره آقای سرینیواس و دو ژورنالیست دیگر را توییت کرد، می‌گوید هدف او از این کار، بهبود رفتار مردان بوده و می‌خواسته است که کارفرماها را به این سمت سوق دهد که آزاردهندگان را پاسخگو قرار دهند. خانم منون در یک مصاحبه گفت: «توقع این سطح از کنش را نداشتم.» آقای سرینیواس هم از ارائه هر نظر دیگری به جز اینکه در حال همکاری با تحقیقات روزنامه است، سرباز زد.

اتهامات عمومی سال گذشته علیه واینستین باعث شد که #من_هم به سرعت در ایالات متحده تبدیل به جنبشی قدرتمند شود، اما چیزی مشابه این جنبش هنوز در هند نتوانسته جای پایش را به خوبی محکم کند

پس از اینکه خانم منون، «گائوتام آدیکاری»[۲۱] سردبیر سابق تایمز هند را به آزار جنسی متهم کرد، یک خبرنگار سابق تایمز هند پا پیش گذاشت و جریانی مشابه را تعریف کرد. این خبرنگار که «سونورا چا»[۲۲] نام دارد و اکنون در دانشگاه سیاتل استاد ارتباطات است در یک مصاحبه گفت: «باید این رفتار را مذمت کرد.» آقای آدیکاری که بازنشسته است و در واشنگتن زندگی می‌کند، در یک ایمیل نوشت که چنین وقایعی را به خاطر نمی‌آورد: «اگر کسی را معذب کرده‌ام از صمیم قلب عذرخواهی می‌کنم، اما هرگونه آزار جنسی را نیز تکذیب می‌کنم.» با این حال با ارجاع به اینکه «اعتبارش خدشه‌دار شده است» از عضویتش در «مرکز پیشرفت آمریکا»[۲۳]، که یک اتاق فکر لیبرال است، استعفا داد و گفت که دیگر ستونش برای روزنامه تایمز هند را نخواهد نوشت.

اتهامات عمومی سال گذشته علیه واینستین باعث شد که #من_هم به سرعت در ایالات متحده تبدیل به جنبشی قدرتمند شود، اما چیزی مشابه این جنبش هنوز در هند نتوانسته جای پایش را به خوبی محکم کند. علی‌رغم اقداماتی مختلف، من جمله منتشر کردن فهرستی از دانشگاهیانی که متهم به آزار شده‌اند، هنوز موفق نشده کشش خاصی پیدا کند.

خانم کوکریجا که یک کمدین است، می‌گوید اینکه زنان زیادی امروز حرف‌های ناگفته‌شان را می‌زنند موجب خالی‌شدن خودشان و افراد دیگر می‌شود، اما شنیدن بسیاری از داستان‌های مربوط به رفتار بد مردان نیز دشوار بوده: «چهار روز پشت سر هم حمله عصبی به من دست می‌داد» و در ادامه افزود که با اجرای یک نمایش کمدی استندآپ به مدت ۱۵ دقیقه در هر شب، آرامش خود را بازیافته است.

ریسکِ گفتنِ ناگفته‌ها

زدنِ حرف‌های ناگفته ریسک‌های خودش را دارد. در توییتر واکنش‌های شدیدی به این موضوع نشان داده شده است و برخی از نظردهندگان درخواست شواهد بیشتری کرده‌اند یا به نظرشان زن‌ها چنین رفتارهایی را ترغیب کرده‌اند. بعضی از زنانی که داستان‌هایشان را برای دیگران تعریف کرده‌اند، گفتند که سراغ رئیس‌هایشان یا بخش منابع انسانی رفته‌اند، اما هیچ پاسخی از سوی آن‌ها دریافت نکرده‌اند. سیستم دادگاهی هند آنقدر کند و منجمد است که یک پرونده تجاوز علیه سردبیر برجسته‌ای به نام «تارون تیجپال»[۲۴] پنج سال پس از ارائه‌اش هنوز در دست رسیدگی است.

«مانکا گاندی» که یکی از مسئولین بالارتبه مربوط به امور زنان است به خبرنگاران گفت: «هیچ نوع آزاری تحمل نخواهد شد. باید در هند هم چیزی به نام #من_هم را آغاز کنیم.»

افرادی که به سوء رفتار متهم شده‌اند هم سرعت خوبی برای مقابله به مثل در دادگاه‌ها داشته‌اند. «راجندرا پاچواری»[۲۵] که پس از اتهام آزار جنسی از طرف یکی از کارکنانش، از ریاست پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل کناره‌گیری کرد، شکایتی برای اعاده حیثیت از خانم گرووِر، وکیل حقوق زنان، کرد زیرا اظهاراتی را از دو متهم‌کننده دیگر منتشر کرده بود، که گفته بودند حاضرند علیه او شهادت دهند.

مورد خانم داتا، بازیگر بالیوود، نشان می‌دهد که پیگیری کردن ادعای آزار جنسی می‌تواند چقدر دشوار و پرزحمت باشد. او در سال ۲۰۰۸ در حالی برای اولین‌بار از آقای پاتیکار شکایت کرد که هر دو مشغول کار کردن بر روی یک فیلم بودند. او از صحنه فیلم‌برداری فرار کرده بود و جمعیتی که ماشینش را احاطه کرده بودند، شیشه‌ها را خُرد کردند و او را در داخل ماشین گیر انداختند.

او از آقای پاتیکار به پلیس شکایت کرد و پاتیکار هم تمام اتهامات را رد کرد. داتا پس از آن به صورت عمومی با رسانه‌های خبری هند گفتگو کرد و آن‌ها هم چندین روز این داستان را به صورت مبسوط پوشش دادند. پس از آن همه از مسئله گذر کردند و به جریان عادی زندگیشان برگشتند.

اما خانم داتا اخیرا متحدان جدیدی در هند پیدا کرده است؛ کشوری که در آن صنعت فیلم تقریبا خود را از پرداختن بهای رفتارهای بد در سطوح مختلفش مبری کرده است. یک شاهد پا پیش گذاشت و گزارش او از وقایع را تایید کرد و سلبریتی‌های هند هم با استفاده از هشتگِ «حرف قربانیان را باور کنید» (#BelieveSurvivors) در پست‌های توییتری با او اعلام همبستگی کردند. حتی سیاست‌مداران هم به این جریان پیوستند.

آقای پاتیکار اخیرا در مصاحبه‌ای با «تایمز نَئو»[۲۶]، که یک کانال خبری هندی است، گفت که چیز غیرمنتظره‌ای سر صحنه فیلم رخ نداده و افزود: «من نه چیزی را پنهان می‌کنم و نه دروغ می‌گویم.»

خانم داتا که قبلا بانوی شایسته هند بوده و اکنون ۳۴ ساله است و در ایالات متحده زندگی می‌کند، لازم می‌بیند که درباره توصیف این واقعه به عنوان چیزی شبیه‌به گفتمانی که در هالیوود اتفاق افتاده است، احتیاط بیشتری به خرج داده شود. او گفت: «هند هنوز در حال پیشرفت است. شاید این تکامل کُندتر از چیزی باشد که در غرب وجود دارد، اما چیزی ناگریز است. این اتفاق در دورافتاده‌ترین و تاریک‌ترین گوشه‌های سیاره ما در حال وقوع است.

[۱] Phantom Films

[۲] Sacred Games

[۳] Vikas Bahl

[۴] All India Bakchod

[۵] Mahima Kukreja

[۶] Utsav Chakraborty

[۷] Tanushree Dutta

[۸] Nana Patekar

[۹] Christine Blasey Ford

[۱۰] The Hindustan Times

[۱۱] Prashant Jha

[۱۲] The Times of India

[۱۳] K. R. Sreenivas

[۱۴] M. J. Akbar

[۱۵] Vinta Nanda

[۱۶] Alok Nath

[۱۷] Bill Cosby

[۱۸] Brett M. Kavanaugh

[۱۹] Vrinda Grover

[۲۰] Sandhya Menon

[۲۱] Gautam Adhikari

[۲۲] Sonora Jha

[۲۳] Center for American Progress

[۲۴] Tarun Tejpal

[۲۵] Rajendra Pachauri

[۲۶] Times Now

۱۵ مهر, ۱۳۹۸