کریم عبدالجبار
در زمان بحران، شهرت می‌تواند به فرصتی ارزشمند و الهام‌بخش برای بسیج مردمی تبدیل شود، اما کرونا قوانین را بازنویسی کرده و بسیاری از چهره‌های مشهور باید پیش از پست کردن نظراتشان، درنگ کرده و فکر کنند.
در گذشته، در هنگام وقوع فجایع طبیعی، بسیاری از سلبریتی‌ها سوار جت شخصیشان شده و به جایی امن می‌گریختند؛ این‌گونه قادر بودند خودشان را از خطر مصون بدارند و از دور دست‌ها در جایی گرم و نرم، برای طرفداران در معرض خطرشان، حمایت معنوی توییت کنند. اما کرونا این مناسبات را دستخوش تحول قرار داد. همچنان‌که افراد مشهوری نظیر «تام هنکس»، «ریتا ویلسون»، «ادریس البا» و «اندی کوهن» به این ویروس مبتلا شده‌اند و دیگر چهره‌هایی همچون نمایشنامه‌نویس «ترنس مک‌نالی»، بازیگران «مارک بلام» و «اندرو جک»، آهنگ‌ساز جاز «والاس رونی» بر اثر آن جان خود را از دست داده‌اند، مشخص می‌شود هیچ مصونیتی از خطر برای هیچ‌کس وجود ندارد. شاید به‌دلیل قریب‌الوقوع بودن این تهدید، ستاره‌ها حضور بسیار فعالانه‌تری در فضای عمومی داشته‌اند. بعضی الهام‌بخش بودهاند؛ بعضی سرگرم‌کننده؛ برخی لحن گیج‌کننده‌ای داشته‌اند و برخی نیز برای سلامت عمومی خسارت‌بار بودهاند.
بسیاری از سلبریتی‌ها با کمک‌های مالی، تشویق جامعه به رعایت مسائل بهداشتی، یا حتی سرگرم کردن مردم، در مقابل این چالش قد علم کرده‌اند. «جان کرازینسکی» برنامه یوتوبی «چندتا خبر خوب»[۱] را در خانه‌اش شروع کرد که در آن اخبار مثبت را منعکس می‌کند. «دالی پارتون» یک میلیون دلار برای پیدا کردن داروی کرونا اهدا کرد. «جیمز تیلور»، یک میلیون دلار به بیمارستان عمومی ماساچوست اهدا کرد. «بیلی جوئل»، «جی-زی»، «ریحانا»، «سلنا گومز»، «رایان رینولدز»، «بلیک لایولی» و بسیاری دیگر در حال اهدای وجوه نقدی، غذا و غیره هستند. تعهد آن‌ها خالصانه و متأثرکننده است.
شاید به‌دلیل قریب‌الوقوع بودن این تهدید، ستاره‌ها حضور بسیار فعالانه‌تری در فضای عمومی داشته‌اند. بعضی الهام‌بخش بودهاند؛ بعضی سرگرم‌کننده؛ برخی لحن گیج‌کننده‌ای داشته‌اند و برخی نیز برای سلامت عمومی خسارت‌بار بودهاند
اما کج‌روی‌هایی نیز وجود دارد. به یاد داشتن این نکته حائز اهمیت است که دانش پزشکی، روزانه دستخوش تغییر قرار می‌گیرد و رفتاری که یک سلبریتی در یک روز از آن حمایت می‌کند، ممکن است در روز دیگر هولناک به نظر برسد. «اوانجلین لیلی»[۲] (با ۲.۳ میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام) در ۱۶ مارس، برخلاف اعلان وضعیت اضطراری ملی، برای نشان دادن مخالفتش با این اقدام در پستی اعلام کرد: «همین الآن بچه‌ها رو گذاشتم کلاس ژیمناستیک. قبل از اینکه برن داخل، دست‌هاشون رو شستن. همه دارن بازی می‌کنن و می‌خندن.» طبیعتاً او با واکنش تندی مواجه شد؛ در ابتدا با اصرار بر موضع خود اشاره کرد که ویروس صرفاً یک حیله سیاسی است: «از این شرایط برای دزدین هرچه بیشتر آزادی‌ها و کسب هرچه بیشتر قدرت سوء استفاده نکنید.» در واقع، از همان نوع یاوه‌سرایی‌هایی که انتظار دارید با خط خرچنگ قورباغه روی تکه مقوایی در خروجی بزرگراه نوشته باشند. ده روز بعد او عذرخواهی کرد و به همه اطمینان داد که همراه با خانواده‌اَش در قرنطینه خانگی هستند.
«ونسا هاجنز»[۳] نیز در ۱۶ مارس در لایو اینستاگرام در حالی که به آرایش صورتش مشغول بود، به ۳۸.۷ میلیون دنبال‌کننده خود گفت که ارزیابی‌ها در مورد ادامه داشتن بیماری تا پایان جولای به نظر «یه مشت چرت و پرته.» برآورد او براساس دانش وسیعش در زمینه بیماری‌های واگیردار این‌گونه بود: «مثلاً، چه می‌دونم، به نظرم تا، مثلاً، یک ماه ادامه داره؟»
او اضافه کرد: «ویروسه. متوجهم. مثلاً، براش احترام قائلم. ولی با این‌حال، مثلاً، حتی اگر همه هم بگیرن، مثلاً، آره دیگه مردم می‌میرن، که دردناکه ولی، مثلاً، اجتناب ناپذیره؟» هاجنز برخلاف طرز بیان تصنعی‌اَش که مانند بچه دبستانی‌هاست، ۳۲ سال دارد. همانند لیلی، او نیز با واکنش شدیدی مواجه شده و عذرخواهی کرد. اما چند نفر از آن ۳۸ میلیون دنبال‌کننده به واسطه کوچک شمردن خطر ویروس از سوی او، جسورتر شده و در ۲۴ ساعت پس از آن بیرون از خانه رفته، مبتلا شدند و دیگران را مبتلا کردند؟ شاید که مرگ اجتناب ناپذیر باشد، اما آیا به کمک او نیز نیاز داشت؟
View this post on Instagram
واکنش برخی از سلبریتی‌ها در تعارض کامل با وخامت اوضاع و مشکلات و مشقاتی است که مردم تنها برای دسترسی به اغذیه و نگه داشتن سقف بالای سرشان با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. تهیه‌کننده میلیاردر «دیوید گفن»[۴] از ابرکشتی ۱۴۰ متری خود، عکسی در اینستاگرام پست کرد؛ با این کپشن: «غروب خورشید دیشب… قرنطینه در رشته جزایر گرنادین‌ها. امیدوارم همگی در امان باشند.» «جاستین تیمبرلیک»[۵] (که لازم به ذکر است به بانک غذای شهر ممفیس سخاوتمندانه مبالغی را اهدا کرده است)، برای ۵۸.۵ میلیون دنبال‌کننده خود در اینستاگرام عکسی از همسرش «جسیکا بیل» و یک سگ در منظره برفی یک منطقه توریستی زیبا را با این کپشن پست کرد: «اومدیم بیرون با خانواده فاصله‌گذاری اجتماعی کنیم. بچه‌ها امیدوارم شما هم سلامت و در امان باشید. تو این دوران عجیب و غریب باید کنار هم و مراقب همدیگه باشیم.» برای بسیاری از مردمی که با کل خانواده‌شان یا چند هم‌خانه در فضایی کوچک زندگی می‌کنند، یا در صف خرید دستمال توالت ایستاده‌اند، عکس جاستین این حس را منتقل نمی‌کند که همه در این وضعیت کنار هم هستند. سلبریتی‌ها به‌دلیل ثروتی که دارند، نباید از سوی جامعه مورد شماتت قرار گرفته یا طرد شوند، اما از طرفی آن‌ها نیز نباید این ثروت را به رخ طرفدارانشان بکشند؛ طرفدارانی که یکی از دلایل رسیدن آن‌ها به این مال و منال هستند.
خطرناک‌ترین و بی‌ملاحظه‌ترین سلبریتی نیز میزبان سابق برنامه «کارآموز سلبریتی»[۶] و رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده است. در ۲۹ مارس، زمانی که قربانیان ویروس کرونا به ۲۵۰۰ نفر رسیده بود، ترامپ درباره آنچه بیش از همه ذهنش را درگیر کرده بود، توییت زد: «رئیس‌جمهور ترامپ در صدر آمار بیننده‌ها است. از زمان برگزاری مجدد کنفرانس‌های خبری کاخ سفید، آقای ترامپ و اطلاعات روزانه‌اش در مورد ویروس کرونا در اخبار کابلی بطور متوسط ۸.۵ میلیون بیننده داشته است؛ تقریباً برابر با میزان بیننده قسمت آخر سریال مرد مجرد. آمار همچنان بالاتر می‌رود…» درحالی‌که آمار تلفات در حال افزایش است، او برای آمار بیننده‌ها هیجان‌زده شده است. همزمان بسیاری از خروجی‌های اخبار در حال بحث درباره این مسئله هستند که آیا کنفرانس‌های خبری او را به‌صورت زنده پوشش بدهند یا نه، زیرا به گفته پزشکان و مقامات بهداشت عمومی او «پی‌درپی اطلاعاتی را منتقل کرده که تحریف‌شده، گمراه‌کننده و یا علناً اشتباه بودهاند.»
مثال‌های بسیاری از اظهار نظرهای عجیب و غریب سلبریتی‌ها وجود دارد که برخلاف بروز خشونت، خسارت و نفرت بر اثر نظرات آن‌ها و پس از آن‌که مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، از قبول مسئولیت سخنانشان سر باز زده و یا عذرخواهی غیرصادقانه‌ای کرده‌اند. بسیاری از آنان مسیر «دونالد ترامپ» را دنبال می‌کنند. او در هفته‌های اخیر دارویی که اثربخشی آن در درمان کرونا ثابت نشده است را تبلیغ و تمجید کرد و منجر به مرگ یک نفر در آریزونا و همچنین کمبود این دارو برای بیماران لوپوس شد؛ همچنین در مورد خوردن یا تزریق مواد شوینده نیز حرف‌های اعجاب‌آوری را به زبان آورد که در نتیجه آن سه نفر برای ایمن شدن در برابر کرونا مایع شوینده خوردند و تماس‌های مرکز کنترل مسمویت شهر نیویورک نیز دو برابر از حد معمول شد. وقتی از ترامپ پرسیدند دربارهٔ عوارض نظراتش پرسیدند، او به سادگی پاسخ داد: «خیر! مسئولیتی قبول نمی‌کنم.» اولین قدم برای ابراز عذرخواهی صادقانه، قبول مسئولیت است؛ برای آن‌که نشان دهید، درک و شعور این را دارید که متوجه عواقب حرف‌هایتان باشید.
واکنش برخی از سلبریتی‌ها در تعارض کامل با وخامت اوضاع و مشکلات و مشقاتی است که مردم تنها برای دسترسی به اغذیه و نگه داشتن سقف بالای سرشان با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند
دکتر «فیل»[۷] نیز اخیراً با حضور در برنامه «زاویه»[۸] فاکس نیوز با اجرای «لارا اینگرام»، ادعا کرد که کشور واکنشی احساسی نسبت به بیماری کووید-۱۹ نشان داده است. او با وجود اینکه تخصص پزشکی مرتبطی با حوزه بیماری‌های واگیر ندارد (دکترای او در حوزه روان‌شناسی بالینی است)، احساس نیاز کرد تا به ۳ میلیون بیننده آن برنامه بگوید که «هر سال ۴۵ هزار نفر در تصادف خودرو کشته میشن؛ ۴۸۰ هزار نفر از کشیدن سیگار می‌میرن؛ ۳۶۰ هزار نفر تو استخر غرق میشن… به‌خاطر این‌ها کشور رو تعطیل نمی‌کنیم؛ ولی حالا به خاطر کرونا می‌خوایم قرنطینه کنیم؟ پیامدهای این قضیه سال‌ها باقی می‌مونه چون زندگی مردم با قرنطینه نابود می‌شه.» اولاً، نظر او خلاف نظرات مبتنی بر داده‌ها و اطلاعات از متخصصان این حوزه است. دوماً، آمار و اطلاعاتی که ارائه می‌دهد نیز غلط هستند: طبق اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، سالانه ۳۲ هزار آمریکایی در تصادف خودرو کشته می‌شوند و ۳۵۳۶ نفر از بر اثر غرق شدن می‌میرند. سوماً، این قیاس اشتباهی بوده که نحوه شیوع و اهمیت بیماری‌های واگیردار را در نظر نگرفته است.
شفاف‌سازی او در مورد نظراتش، از نظرات اولیه هم بدتر بود: «بله، می‌دونم که اون مواردی که گفتم واگیردار نیستن، شاید مثال خوبی نزدم. منظورم این بود که ما این میزان از مرگ و میر رو قابل قبول می‌دونیم، چون کار خاصی برای جلوگیری ازشون انجام نمی‌دیم.» حالا، او به اشتباه ادعا می‌کند که ما کاری برای این مشکلات انجام نمی‌دهیم. اما بدتر از همه، جمله اصلی عذرخواهی او بود: «اگر از انتخاب کلمات من خوشتون نیومده، من عذرخواهی می‌کنم.» تقصیر را بر گردن بینندگانی می‌اندازد که متوجه منظور اصلی او نشده‌اند! به این مسئله، سندروم «زنان خانه‌دار واقعی»[۹] می‌گویند: در این سریال واقع‌نما، همه معذرت‌خواهی‌ها این‌گونه جمله‌بندی می‌شوند: «متأسفم که بهت برخورد…»؛ به‌جای آن‌که بگویند: «اشتباه کردم!»
گفتن اینکه «همه در مبارزه با کرونا کنار هم هستیم» راحت است؛ چالش اصلی ثابت کردن آن است
بزرگ‌ترین درس در «هنر عذرخواهی سلبریتی» این است که قبل از زدن حرفی متوجه عواقب آن باشید. اما به‌دلیل آن‌که ستاره‌ها بیش از اندازه در فضای عمومی صحبت می‌کنند، اجتناب ناپذیر است که برخی اوقات حرف اهانت‌آمیز یا خسارت‌باری نیز به زبان بیاورند. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، باید بدون هیچ اما و اگر و قید و شرطی اشتباه خود را پذیرفته و عذرخواهی کنند. «سلبریتی» (در فارسی به معنای فرد تجلیل شده)، از کلمه «سلبرِیت» (تجلیل کردن) می‌آید. آن‌ها باید حواسشان باشد که ارزش این تجلیل شدن را داشته باشند.
چه بخواهید چه نخواهید، ستاره‌ها با دنبال‌کنندگان میلیونی‌شان قدرت این را دارند که با آنچه می‌گویند بر روند این بیماری تأثیر بگذارند. از این‌رو حیاتی است اکنون که در قرنطینه خانگی هستند، ویرایش و اصلاح حرف‌هایشان را نیز پیش از انتشار برعهده بگیرند. گفتن اینکه «همه در مبارزه با کرونا کنار هم هستیم» راحت است؛ چالش اصلی ثابت کردن آن است.
[۱] Some Good News
[۲] Evangeline Lilly
[۳] Vanessa Hudgens
[۴] David Geffen
[۵] Justin Timberlake
[۶] The Celebrity Apprentice : برنامه تلویزیونی واقع‌نمای آمریکایی که از ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ توسط «دونالد ترامپ» تهیه و اجرا می‌شد.
[۷] Dr. Phil (Phillip C. McGraw)
[۸] The Ingraham Angle
[۹] The Real Housewives
۳۰ اردیبهشت, ۱۳۹۹